نقد و بررسی زبان قوم در قرآن

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دانش‌پژوه دکترای تفسیر تطبیقی جامعه المصطفی العالمیّه

چکیده

در قرآن کریم، آیـاتی در همسانی زبـان پیامبرa بـا زبـان قـوم وجـود دارد. ارتباط گفتارى به زبان گویشی مردم همراه با بار معنایى و فرهنگى، بازتاب عقاید نادرست عرب را در قرآن به دنبال دارد. لزوم هماهنگی زبان قرآن با فرهنگ زبانی و‏ سطح افق فکرى قوم و نیز، تفاوت‌های آن با فرهنگ زمانه، پاسخ‌گویی حلّ این مسأله است. پژوهش حاضر که با روشی توصیفی- تحلیلی سامان یافته آیات مربوط به زبان قوم را بررسی کرده و نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که این آیات بیانگر پی‌آمدهای همسانی زبان قرآن با زبان قوم است. استفاده روان‌‌شناسانه از آرزوهای قوم، برخورد اصلاحی با واژگان قوم و بهر‌ه‌برداری از آرایه‌های ادبی آنان، از جمله نشانه‌های این پی‌آمد است. از آنجا که قرآن وحیی است که به زبان قوم نازل شده نه این‌که قرآن زبان قوم است، تفاوت آشکاری بین بازتاب فرهنگ زمانه و زبان قوم، می‌گذارد.

کلیدواژه‌ها


  • قرآن کریم.
  • احمدى، حبیب اللّه، (1376)، پژوهشى در علوم قرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول.
  • ایازی، سید محمد علی، (1376)، «نظریه بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن»، قم، مفید، شماره 10.
  • ایازی، محمد علی، (1376)، «پژوهشی درباره زبان قوم در قرآن»، نامه مفید، شماره 9.
  • باطنی، محمد رضا، (1378)، زبان و تفکر، تهران، آبانگاه.
  • بهاء الدین خرمشاهى، (1374)، «بازتاب فرهنگ زمانه در قرآن»، بیّنات، شماره 5، دوره دوم.
  • جلیلى، سید هدایت، (1373)، «وحى در همزبانى با بشر و هم لسانى با قوم»، کیان، شماره 23، دوره چهارم.
  • جواد، علی، (1976)، المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام، بیروت، للملایین.
  • حسینى طباطبائى، مصطفى، (1374)، «زبان‏ قوم‏، نه فرهنگ ایشان!» بیّنات شماره، 6، دوره دوم.
  • دامن پاک مقدم‏، ناهید،(1380)، بررسى نظریه عرفى بودن زبان قرآن‏، تهران‏، نشر تاریخ و فرهنگ‏، چاپ اوّل.
  • دهخدا، علی اکبر، (1377)، لغت نامه، تهران، چاپ دوم.
  • رضایی، حسن رضا، (1388)،‏ «مستشرقان و تأثیرپذیرى قرآن از فرهنگ زمانه»، مجلات تخصصى قرآن پژوهى خاورشناسان، شماره 6.
  • صفار، ابتسام مرهون، (1387 ق، 1976م( التعابیر القرآنیه و البیئه العربیه فی المشاهد القیامه، النجف، مطبعه الآداب، الطبعه الاولی.
  • طباطبایى، سید محمد حسین، ترجمه: سید محمد باقر موسوى همدانى‏ (1374 ش‏)، المیزان، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه‏ى مدرسین حوزه علمیه قم‏، چاپ پنجم.
  • علی دوست، ابوالقاسم؛ قائمی نیا، علی‌رضا؛ رفیعی، محمد حسین، (1392)، «تحلیل همسانی زبان قرآن و زبان قوم و پی ‌آمدهای آن»، ذهن، شماره 54.
  • فخر رازى، محمد بن عمر، (1420 ق‏)، مفاتیح الغیب‏، بیروت‏، دار احیاء التراث العربی‏، چاپ سوم‏.
  • فراستخواه‏، مقصود، (1376) زبان قرآن‏، تهران، علمى و فرهنگى‏، چاپ اوّل.
  • کلینی، محمد بن یعقوب، (1388)، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
  • محمد تقی مصباح یزدی، (1383)، «وحی شناسی»، فصلنامه قرآنی کوثر، زمستان، شماره15.
  • مرادى‏، محمد، (1382)، امـام علىg و قرآن، روش‌هـا و گرایش‌هـاى تفسیرى‏، تهران، هستى نما، چاپ اوّل‏.
  • مسعودی، سعید، (1391)، قرآن و فرهنگ زمانه، قم، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول.
  • مصباح یزدى، محمد تقى، (1375)، «در میزگرد زبان دین» معرفت، شماره 19، دوره پنجم.
  • معرفت‏، محمد هادى، (1385) نقد شبهات پیرامون قرآن کریم، ترجمه حسن حکیم باشى و دیگران، قم، انتشارات التمهید.
  • مقصود فراستخواه، (1376)، «قرآن، آراء و انتظارات گوناگون»، دانشگاه انقلاب، شماره 110.
  • مکارم شیرازى، ناصر، (1374)، تفسیر نمونه‏، تهران، دار الکتب الإسلامیه، چاپ اول‏.
  • هادوی تهرآنی، مهدی، (1377) مبانی کلامی اجتهاد، قم، مؤسسه فرهنگی خانه خرد.