بررسی تطبیقی آیات نذر و احکام مهمّ آن از دیدگاه مفسّران فریقین

نوع مقاله : مقاله تخصصی

نویسنده

دانشجوی دوره دکتری تفسیر تطبیقی جامعه المصطفی نمایندگی خراسان

چکیده

در میان آیات قرآن کریم، دسته‌ای از آیات به «آیات الاحکام» اختصاص دارد که از منظر مفسران شیعه و سنّی قابل بررسی و تحلیل است. بر پایه دیدگاه تفسیری این دو گروه، دست‌کم پنج آیه به طور قطعی ناظر به موضوع نذر دانسته شده‌اند. برخی از این آیات، مشروعیت و جواز نذر را در شریعت‌های پیش از اسلام تأیید می‌کنند و برخی دیگر بیانگر جایگاه نذر در شریعت اسلامی‌اند. این مقاله با رویکردی تطبیقی، هر پنج آیه را با توجه به آرای تفسیری گروهی از مفسران فریقین بررسی کرده است. نتیجه پژوهش نشان می‌دهد که اصل مشروعیت و جواز نذر—چه در ادیان پیشین و چه در اسلام—میان مفسران هر دو مذهب مورد اتفاق است. یکی از مصادیق نذر، «نذر روزه سکوت» است که جواز آن در شریعت‌های گذشته و حرمت آن در اسلام، نزد مفسران فریقین پذیرفته شده است. همچنین درباره «نذر معصیت» نیز نظر مشترک آنان بر حرمت آن است. اختلافات موجود بیشتر ناظر به شرایط تحقق نذر و صحت برخی اقسام آن، مانند نذر معلّق و نذر مباح است. افزون بر این، در مسئله اصل انعقاد نذر، برخی فقهای اهل‌سنّت حکم به کراهت یا عدم صحت آن داده‌اند؛ در حالی که فقهای امامیه، انعقاد نذر را—در صورت التزام به شرایط—مستحب یا مباح دانسته‌اند.

کلیدواژه‌ها


ابن عربی مالکی، محمّد بن عبدالله (بی تا)، احکام القرآن، بیروت، ایدیتو کریپس بین المللی.
انصاری، محمّد علی (1398 ش)، چاپ 2، مشکات، مشهد، چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
جصّاص رازی، احمد بن علی (1428 ق بمطابق 2007 م)، چاپ 2، احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیّه.
جوادی آملی، عبدالله (1399 ش)، چاپ 2، تسنیم، قم، مرکز نشر اسراء.
حرّ عاملی، محمّد بن حسن (1390 ق)، چاپ 4، وسائل الشّیعه، بیروت، احیآءُ التّراث العربی.
حویزی عروسی، عبد علی بن جمعه (1384 ش بمطابق 1426 ق)، چاپ 2، نورالثّقلین، قم، انتشارات دارالتّفسیر.   
الخلفی، عبدالعظیم بن بَدَوی (1390 ش)، چاپ 3، مختصر فقه از قرآن و سنّت، تهران، نشر احسان.
رازی، فخر الدّین (1422 ق بمطابق 2001 م)، چاپ 4، التّفسیر الکبیر، بیروت، داراحیآءِ التّراث العربی. 
رضایی اصفهانی، محمّد علی و همکاران (1387 ش)، چاپ 1، تفسیر قرآن مهر، قم، انتشارات پڙوهش های تفسیر و علوم قرآن.
رفسنجانی، علی اکبر (1389 ش)، چاپ 1، فرهنگ قرآن، قم، مؤسّسه بوستان کتاب.
رفسنجانی، علی اکبر و همکاران (1379 ش)، چاپ 1، تفسیر راهنما، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
زمخشری، محمود بن عمر (1424 ق بمطابق 2003 م)، چاپ 2، الکشّاف، بیروت، دارالفکر.
سیوری (1343 ش بمطابق 1384 ق)، مقداد بن عبدالله، کنزالعرفان فی فقه القرآن (تحقیق: باقر محمودی)، تهران، المکتبة المرتضویه لآثار الجعفریّه.
طباطبائی، محمّد حسین (1396 ق)، چاپ 3، المیزان فی تفسیر القرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیّه.
طبرسی، فضل بن حسن (1415 ق بمطابق 1995 م)، چاپ 1، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت،
مؤسّسة الاعلمی للمطبوعات.
طبری، محمّد بن جریر (1423 ق بمطابق 2002 م)، چاپ 1، جامع البیان، بیروت، دار ابن حزم.
قرشی، علی اکبر (1384 ش)، چاپ 14، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیّه.
قرطبی انصاری، محمّد بن احمد (1425 ق بمطابق 2005 م)، چاپ 1، الجامع لِاَحکام القرآن (تحقیق: عبدالحمید هنداوی)، بیروت، المکتب العصریّه.
کاظمی، فاضل جواد (1387 ش)، چاپ 1، مسالک الافهام الی آیات الاحکام، قم، مکتب نوید اسلام.
کلینی رازی، محمّد بن یعقوب (بی تا)، اصول کافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
مصری، ابن منظور (1408 ق بمطابق 1988 م)، چاپ 1، لسان العرب، بیروت، داراحیآءِ التّراث العربی.
مصطفوی، حسن (1385 ش)، چاپ 1، التّحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز نشر آثار علّامه مصطفوی.
مکارم، ناصر و همکاران (1388 ش)، چاپ 22، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیّه.
نجفی، محمّد حسن (بی تا)، جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام (تحقیق: محمود قوچانی)، تهران، المکتب الاسلامیّه.